سیدعظیم موسوی که بیشتر در حوزه تعزیه فعال است این‌بار متن تاریخی را انتخاب کرده‌است. به بهانه اجرای این نمایش با کارگردان آن، عظیم موسوی به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
- پیش از هرچیز می‌خواهم بدانم چه شد که این متن را برای اجرا انتخاب کردید؟
از مدت‌ها قبل علاقه‌مند بودم که این نمایش را کار کنم و دلم می‌خواست آن را تیرماه به اجرای عموم درآورم اما به‌دلیل اینکه مجبور شدیم نمایشنامه را زودتر از ماه تیر برای اجرا آماده کنیم، تغییراتی در بازیگران ایجاد شد و وقوع اتفاقاتی از این دست، در حوزه اختیار و خواسته شخصی من نبود. از طرفی باتوجه به جلوانداختن زمان اجرا فرصت بسیار کمی برای تمرین داشتم و مجبورم بودم در 27جلسه تمرین، کار را آماده کنم. دوست داشتم نمایشنامه سیاست خواجه در سالن چهارسو اجرا شود و فکر می‌کنم سالن اصلی برای اجرای این اثر مناسب نبود.
- باتوجه به این مسائل چرا این همه اصرار بر اجرای این متن داشتید؟
خواجه نصیرالدین طوسی از جمله مفاخر بزرگ ایرانی بود که شخصیت و عملکردش بر مغولان، حکومت عباسیان و اسماعیلیان تأثیر بسزایی داشته است. این مرد بزرگ، دانشمند برجسته‌ای نیز بود و یکی از سردمداران علم در ایران به‌حساب می‌آید و مهم‌تر از همه اینکه برای سربلندی ایران بسیار تلاش کرده است.
- درپاسخ به سؤال قبل من گفتید که تمایل داشتید نمایشنامه سیاست خواجه را در سالن چهارسو به‌اجرا ببرید، چه شد که سالن اصلی را در اختیارتان قرار دادند؟
متأسفانه برخی مواقع وضعیت برشما تحمیل می‌شود، مثلا می‌بینید که سالن اصلی خالی است و سالن چهارسو پر است و اگر این کار برای اجرا آماده نشود، دو سال دیگر باید پشت در بسته یا نوبت بخوابید و اینکه به هرحال شرایطی ایجاد می‌شود که در اراده من کارگردان نیست اما این مسئله چندان مهم نیست. مهم این است که من نیاز به وقت بیشتری برای تمرین داشتم و ای کاش از قبل به من اعلام می‌کردند که اثر برای چه زمانی باید آماده اجرا شود و این وضعیت خوبی نیست که یک مرتبه می‌گویند نوبت شما سه ماه جلو افتاده است.
- اتفاقا سؤال بعدی من درباره همین مطلب بود، زمانی که برنامه شش ماه اول تئاتر شهر را اعلام کردند، اسم سیاست خواجه در لیست آثار اجرایی نبود و در واقع می‌خواهم بدانم شورای حمایت در اجرای این نمایشنامه در سالن اصلی چه اندازه نقش داشت؟
حمایت از آثاری که با موضوعیت مفاخر ایرانی تولید می‌شوند، جزو سیاستگذاری‌های شورای حمایت است و براین اساس بودجه لازم برای اجرای کار در اختیار گروه قرارگرفت اما در کنار حمایت مالی، بودجه‌ای برای تبلیغات نیز لازم است. گاهی می‌گویند خودمان تبلیغات را برعهده می‌گیریم و عملا می‌بینید فعالیتی در این راستا صورت نمی‌گیرد.
کار برای دیده شدن به صحنه می‌رود و به تبلیغات مناسبی برای جذب تماشاگر نیاز دارد و چنانچه بودجه در اختیار بازیگران قرار گیرد اما هزینه‌ای برای تبلیغات درنظر گرفته نشود، فایده‌ای ندارد و این اتفاق را حاصل وجود نقص در عملکرد شورای حمایت می‌دانم اما به هرحال و در مجموع بودجه‌ای که برای بازیگران نمایشنامه سیاست خواجه درنظر گرفته شده بود، طبق قرار تیرماه تغییر و افزایش پیدا کرد.
- به‌نظرتان در چند روزی که نمایش اجرا شده است تا چه اندازه با استقبال عمومی مواجه شده است؟
برای تبلیغ نمایش سیاست خواجه تنها یک بنر در حیاط تئاتر شهر نصب شده است و فکر می‌کنم کافی نیست.
- یعنی میزان مخاطبان نتوانسته رضایت شما را به‌دست آورد؟
نه، منظورم این نیست اما خب، تبلیغاتی برای این اثر نداشتیم.
- فکر می‌کنید نمایش سیاست خواجه به‌دلیل عدم‌استفاده از تبلیغات گسترده از استقبال مخاطبان محروم مانده است؟
بله. البته بخشی از این اتفاق به تبلیغات مربوط می‌شود، بخش دیگر معطوف به گرانی بلیت است. یک خانواده سه‌نفره باید 50هزارتومان برای خرید بلیت پرداخت کنند. از طرف دیگر این اثر درست در فصل امتحانات و آغاز بازی‌های فوتبال جام ملت‌های اروپا، به صحنه می‌رود. در واقع در بدترین زمان نمایش سیاست خواجه هر شب برای اجرا آماده می‌شود.
- باتوجه به اینکه نمایش سیاست خواجه درسالن اصلی تئاتر شهر اجرا می‌شود، استفاده از بازیگران چهره می‌توانست نقش مؤثری در تماشاگران ایفا کند؟
من اعتقادی به چهره ندارم. یک اثر باید به تنهایی توانایی این را داشته باشد که مخاطب را به سالن بیاورد. در کارهای قبلی‌ام نیز از هنرمندان چهره استفاده نکرده‌ام اما تبلیغات داشتم و از نظر استقبال عمومی بسیار موفق بودند. در نمایش سیاست خواجه بازیگران پیشکسوت تئاتر را گردهم آوردم و خوشحالم از کسانی دعوت به کار کردم که حدود 50سال سابقه کار تئاتر دارند.
البته استفاده از هنرمندان تئاتر که در سینما مطرح شده‌اند اتفاق خوبی است اما بهره‌گیری از چهره‌های صرفا سینمایی در تئاتر، آفت تئاتر است. اگر ما مدام برای به‌دست آوردن استقبال تماشاگران از بازیگران چهره استفاده کنیم، تماشاگران عادت می‌کنند بازیگر چهره ببینند اما تئاتر نبینند.
- به عقیده من این نمایش با توجه به چهارچوب و تعریف ما از یک اثر کلاسیک، به درستی شکل گرفته است اما می‌خواستم بدانم به‌نظر شما در دنیای امروز تئاتر، یک روایت تاریخی با شیوه اجرای کلاسیک تا چه اندازه می‌تواند توجه و اقبال عمومی مخاطبان را به‌دست آورد؟
من به تئاتر می‌اندیشم و بر این باورم که اثرم یک تئاتر ناب است و در سبک و شیوه اجرایی به درستی از پس کار برآمده است و به مخاطبی که سبک فکر می‌کند، فکر نمی‌کنم و به کاری که صحیح است، فکر می‌کنم.
- منظورم این است که در دنیای امروز تئاتر، بیشتر کارگردانان بر اجراهای متفاوت و جدید متمرکز شده‌اند و چرا در این شرایط شما یک اثر کلاسیک را به اجرا می‌برید؟
من تجربیات بسیاری در زمینه آیین‌های نمایشی، تعزیه و هنر کمدی ایران به‌دست آورده‌ام و حاصل این تحقیقات و پشتوانه دست به دست یکدیگر داد تا شیوه‌ای را با الهام از فضای پرده‌خوانی به‌وجود آورم. در هر بخش از اجرا بازیگر از پرده بیرون می‌آید و در حالی که تماشاگران به او نگاه می‌کنند، نقش خود را بازی می‌کند. در واقع از شیوه‌ای کاملا ایرانی برای اجرای این نمایش استفاده کرده‌ام. من تحت‌تأثیر اداهای عجیب و غریب و سبک‌های اجرای متفاوت نیستم. تحت‌تأثیر کار خودم هستم به قالب و ساختاری که برای نمایشم تعریف کرده‌ام، وفادار مانده‌ام. حتی دراین کار برخلاف آثار بسیاری که در زمینه کمدی اجرا برده‌ام، از طنز پنهان بهره گرفته‌ام، چرا که اقتضای اثر ایجاب می‌کرد.
